Blog

Η γυναίκα μέσα στο χρόνο

Άρθρο γνώμης – η θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο (με αφορμή την 8η Μαρτίου)
της Μαρίας Κορδή *


Το 1977 τα Ηνωμένα Έθνη ανακήρυξαν την 8η Μαρτίου ως ημέρα της γυναίκας1. Μία ακόμη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα που οδήγησαν στην καθιέρωση της ημέρας αυτής φαίνεται, εν έτει 2019, τετριμμένη καθώς από τότε τα αιτήματα και οι δράσεις του γυναικείου κινήματος έχουν αλλάξει εξ ολοκλήρου. Όπως, όμως το 1917-1977, έτσι και τα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ξαφνική, ιδιαίτερα έντονη, επανακινητοποίηση των γυναικών. Καμπάνιες και κινήματα όπως το #metooκαι το niunamenos, καταδεικνύουν μία διάχυτη ανησυχία που χαρακτηρίζει συνολικά την παγκόσμια κοινότητα, ανεξαρτήτως φύλου, σχετικά με την διαφορετική αντιμετώπιση των γυναικών σε ορισμένα ζητήματα. Σε μία εποχή όπου, τυπικά τουλάχιστον, έχουν γίνει προσπάθειες να επιλυθούν οι έμφυλες διακρίσεις με την κατάστρωση στρατηγικών από τα Ηνωμένα Έθνη και την επικύρωση σχετικών διεθνών συνθηκών από ολοένα και περισσότερα κράτη, η τόσο έντονη κινητοποίηση χαρακτηρίζεται από μερικούς ως ανούσια και άτοπη. Είναι όμως οι καταστάσεις όντως τόσο ιδανικές;

Η ύπαρξη ή μη ισότητας των φύλων κρίνεται με βάση έξι διαφορετικές κατηγορίες: την ισότιμη μεταχείριση γυναικών που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις, την έμφυλη βία, την αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, την υγεία και την ισόρροπη συμμετοχή των γυναικών σε δομές εξουσίας2. Μέσα από το άρθρο αυτό θα γίνει μία προσπάθεια να καταδειχθεί εν συντομία το πρόβλημα αλλά και τα πλέον πρόσφατα επιτεύγματα του γυναικείου κινήματος παγκοσμίως. Θα αξιολογηθούν, επομένως, γεγονότα ως έχουν και όχι αφηρημένες έννοιες και γενικές διακηρύξεις.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που δεν έχουν ακόμη επιλυθεί είναι η έμφυλη βία. Τα σχετικά στατιστικά στοιχεία είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικά καθώς μία στις τρεις γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω ενώ μία στις είκοσι έχει πέσει θύμα βιασμού. Επίσης το 20% των γυναικών μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο ενώ το 50% έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της3. Σάλο, μάλιστα, προκάλεσε πρόσφατη υπόθεση 11χρονου κοριτσιού στην Αργεντινή, όπου έπεσε θύμα βιασμού από συγγενικό της πρόσωπο και παρά την επιθυμία της, οι γιατροί αρνήθηκαν να του κάνουν άμβλωση4.  Όσον αφορά την εργασία, με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας μόνο έξι χώρες παγκοσμίως διασφαλίζουν ισότητα στον τομέα αυτό5και χρειάζονται συνολικά 217 χρόνια για να κλείσει το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων! Αντίστοιχα στοιχεία για την συμμετοχή των γυναικών σε ηγετικές θέσεις φανερώνουν πέρα από την υπό-εκπροσώπηση του γυναικείου φύλου και ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο: Στην Γερμανία μόλις ένας στους τέσσερις θα ένιωθε ασφαλής με γυναίκα πρωθυπουργό ενώ στην Ιαπωνία μόνο ένας στους πέντε νιώθει ασφαλής με γυναίκα CEO6. Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι πίσω από αυτά τα προβλήματα κρύβεται ακόμη η αντίληψη ότι οι γυναικεία φύση είναι ασυμβίβαστη με τον εργασιακό χώρο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις φυσικές επιστήμες ή την ηγεσία κάποιου κλάδου. Η αντίληψη αυτή συνήθως εκφράζεται μόνο έμμεσα, μέσω πρακτικών. Εκφράστηκε όμως και με λόγια το 2017, όταν εργαζόμενος στην Google, μηχανικός, δημοσίευσε κείμενο όπου ισχυριζόταν ότι η έλλειψη γυναικών στον τομέα του οφειλόταν σε καθαρά βιολογικούς λόγους7. Όπως προκύπτει από όλα τα παραπάνω υπάρχουν ακόμη πολλά προβλήματα εις βάρος γυναικών και επομένως η διεθνής κοινότητα, και δη η γυναικεία, έχει κάθε λόγο να διαμαρτύρεται.

Όμως για να αποφευχθεί η κινδυνολογία και χάριν αντικειμενικότητας οφείλει να παραδεχθεί κανείς ότι από την 8η Μαρτίου του περασμένου χρόνου μέχρι σήμερα έγιναν σημαντικά επιτεύγματα από το γυναικείο κίνημα, τα οποία δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητα. Σχετικά με την έμφυλη βία το κύμα αλλαγών που έφερε το κίνημα #metoo ήταν ραγδαίο. Σε διάφορες χώρες όπως ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία και Ιαπωνία το κίνημα αυτό πυροδότησε μια παγκόσμια συζήτηση σχετικά με την σεξουαλική παρενόχληση και οδήγησε στις ποινικές καταδίκες ιδιαίτερα σημαντικών ανδρών και στην καταβολή αστρονομικών ποσών(χαρακτηριστικό παράδειγμα η υπόθεση O’ Reilly όπου καταβλήθηκαν 13 εκατ. δολάρια ως αποζημίωση). Στην Ινδία ποινικοποιήθηκε η σεξουαλική πράξη με ανήλικη νύφη9, ενώ η ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για το θέμα αυτό φάνηκε τόσο στο βραβείο Nobel Ειρήνης 2018 (Denis Mukwege, χειρουργός που βοηθούσε θύματα βιασμού, από κοινού με Nadia Murad)10, όσο και στα βραβεία Σεζάρ (όπου η ταινία “Jusqu’à la garde”, με θέμα την ενδοοικογενειακή βία ήταν ο μεγάλος νικητής)11. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα, ιδιαίτερης σημασίας ήταν η επικύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας με τον ν.4531/201812. Επίσης στην Ελλάδα με πρωτοβουλία της Διεθνούς Αμνηστίας ξεκίνησε ένα κίνημα τους τελευταίους μήνες με αίτημα την τροποποίηση της διάταξης 336 του Ποινικού Κώδικα ώστε ο βιασμός να κρίνεται με βάση την συναίνεση και όχι την βία, όπως  γίνεται τώρα13.

Σχετικά με την εκπαίδευση των γυναικών αλλά και την συμμετοχή τους σε αθλητικές και πολιτισμικές δραστηριότητες, σημαντικό επίτευγμα συνιστά η απόκτηση από τις γυναίκες στην Σαουδική Αραβία του δικαιώματος να οδηγούν. Βέβαια οι περιορισμοί που υφίστανται ακόμη οι γυναίκες στην συγκεκριμένη χώρα είναι πολλοί, πάντως αυτό δεν αναιρεί την σημασία του γεγονότος που τις οδηγεί ένα βήμα πιο κοντά στην ελεύθερη μετακίνηση14. Αντίστοιχα στο Ιράν, παρά την νομοθετική απαγόρευση, γυναίκες παρακολούθησαν μαζί με τους άνδρες το Παγκόσμιο Κύπελο για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες15. Στον τομέα της υγείας η δραστηριότητα δύο γυναικών σημάδεψε το έτος που πέρασε: η νευρολόγος Gina Rippon κατέρριψε τον μύθο περί διαφορετικού εγκεφάλου αντρών και γυναικών16και η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Ardern, έγινε η πρώτη εκλεγμένη ηγέτης που πήρε άδεια μητρότητας κατά την διάρκεια της υπηρεσίας της17. Στον ευρωπαϊκό χώρο, τον Μάιο οι κάτοικοι της Ιρλανδίας ψήφισαν “torepealthe8th”, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την νομιμοποίηση της άμβλωσης στην χώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι τότε το νομικό σύστημα την χώρας ως προς αυτό ήταν από τα πιο αυστηρά παγκοσμίως καθώς προέβλεπε γενική απαγόρευση χωρίς εξαιρέσεις στην περίπτωση του βιασμού ή του κινδύνου για την υγεία της γυναίκας18.

Τέλος, όσον αφορά την συμμετοχή σε κοινοβούλια ή την κατάληψη ηγετικών θέσεων χαρακτηριστική ήταν η νέα κυβέρνηση που σχηματίστηκε στην Ισπανία, υπό την πρωθυπουργία του Pedro Sanchez, στην οποία 11 από τους 17 υπουργούς ήταν γυναίκες19. Η αυξημένη συμμετοχή γυναικών -και δη έγχρωμων- φάνηκε και στις ενδιάμεσες εκλογές στην Αμερική ενώ εντύπωση έκανε και ο πρωτοφανής διορισμός μίας γυναίκας, της πριγκίπισσας Ρίμα, ως Πρέσβη της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ20. Σχετικά με την κατάληψη ηγετικών θέσεων από τις γυναίκες στον ιδιωτικό τομέα ιδιαίτερα θετικά αντιμετωπίζεται το ότι στο 2017 Fortune500 ο αριθμός των γυναικών CEO που περιλαμβάνεται συνιστά ρεκόρ.

Τα νούμερα μιλάνε πλέον από μόνα τους. Κανένας δεν μπορεί με υπαρκτά στοιχεία να αμφισβητήσει το ότι ανισότητα υφίσταται ακόμη και επομένως το δικαίωμα καθενός να μάχεται για την εξάλειψή της είναι υπαρκτό και αναπόσπαστο. Ενόψει της ημέρας λοιπόν, ίσως μία καλή ευχή θα ήταν μέχρι του χρόνου το χάσμα μεταξύ των φύλων να έχει μειωθεί ακόμη περισσότερο. Και ίσως μία καλή χειρονομία θα ήταν όχι το να αγοράσει κανείς ένα τριαντάφυλλο αλλά να ακούσει τον θόρυβο που κάνει η κοινωνία, τις κραυγές αγωνίας των γυναικών και σε άλλα μέρη του πλανήτη και τους ψιθύρους πίσω από τα λόγια των ανθρώπων, που κρύβονται επιδέξια όταν έρχεται η σειρά τους να φανερωθούν.

*

Μαρία Κορδή, δόκιμο μέλος ΕΟΠΕ, δόκιμη ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου για τον Ο.Η.Ε..

Πηγές:

  1. “Women’s day”.Days of the year. Available at [accessed 3 March 2019]
  2. “Δελτίο τύπου: η πρόοδος της Ελλάδας στην ισότητα των φύλων, Ατζέντα 2030.” Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων. Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 2 Μαρτίου 2019]
  3. “Πέντε ερωτήσεις και απαντήσεις για την έμφυλη βία”. Διοτίμα. Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 2 Μαρτίου 2019]
  4. Βελιμέζη, M., 2019. “Αργεντινή: Δεν έκαναν άμβλωση σε 11χρονη, θύμα βιασμού, για λόγους συνείδησης”. 3pointmagazine. Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 2 Μαρτίου 2019]
  5. Lamble, L., 2019. “Only 6 countries in the world give women and men equal legal work rights”. The Guardian (internet). Available at [accessed 3 March 2019]
  6. Koch- Marin, S., 2018. “How do we really feel about women leaders?”.Available at [accessed 2 March 2019]
  7. Tacopino, J., 2017. “Google fires employee who wrote manifesto blasting women in tech”. Available at [accessed 3 March 2019]
  8. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  9. Calderwood, I., 2017. “India rules sex with a child bride is always rape is a massive win for girls’ rights”. Global Citizen.Available at [accessed 3 March 2019]
  10. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  11. “Μια ταινία σοκ για την ενδοοικογενειακή βία κέρδισε το βραβείο Σεζάρ”. Newpost. Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 3 Μαρτίου 2019]
  12. “Δημοσίευση σε ΦΕΚ του νόμου 4531/2018 για την κύρωση από την Ελλάδα της Σύμβασης του ΣτΕ περί έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας”, Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων.Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 3 Μαρτίου 2019]
  13. “Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός: Η διεθνής αμνηστία εξηγεί το γιατί μέσα από 4 βίντεο”. ThePressProject.Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 3 Μαρτίου 2019]
  14. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  15. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  16. Fox, G., 2019. “Meet the neuroscientist shattering the myth of the gendered brain”. The Guardian, (internet).Available at [accessed 3 March 2019]
  17. Stephens, C., 2018. “The 18 best moments for women in 2018”. Mama Mia.Available at [accessed 3 March 2019]
  18. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  19. Underwood, A., 2018. “Here are some of the ways women made strides in 2018”. Available at [accessed 3 March 2019]
  20. “Η Σαουδική Αραβία διόρισε για 1η φορά μία γυναίκα, την πριγκίπισσα Ρίμα, Πρέσβης στις ΗΠΑ”. Left.gr. Διαθέσιμο από [έγινε πρόσβαση στις 3 Μαρτίου 2019]

Κορυφαίες ετικέτες